جملات تمرینی فن بیان باعث افزایش وضوح و شفافیت در تلفظ می شود. از طرفی جملات تمرینی فن بیان سبب تقویت عضله زبان و لب ها و سایر عضلات مرتبط با تلفظ می شود. مخاطبان گمان می کنند کسانی که تلفظ شفاف و روانی دارند، آدم های عاقل تر، قابل تر و قابل اعتمادتری هستند.
آنچه می خوانید
مشکلات مرتبط با تلفظ
تند تند حرف زدن، خورده خورده و جویده جویده صحبت کردن، شل حرف زدن و همچنین عدم تلفظ صحیح حروف از جمله مهمترین مشکلات تلفظی است. مهمترین این مشکلات مربوط به تلفظ حرف ر، س ، ز ، ش می باشد. البته برخی حروف مانند ل ، ر که در کنار یکدیگر قرار می گیرند به دلیل نزدیکی مخرج و واجگاه (محل تشکیل حرف)، تلفظ همزمان آن ها سخنوران را با مشکل مواجه می کند.
در مقاله پیش رو سعی بر این است که بتوانیم با جملات تمرینی فن بیان که البته باید هم به صورت قدرتی و هم به صورت سرعتی تمرین شود، سخن آموزان را در رسیدن به تلفظ قدرتمند و ورزیده یاری کنیم.
تست خودارزیابی
جملات تمرینی فن بیان زیر را با دقت بخوانید و صدای خود را ضبط نمایید:
چقدر تعطیلات آخر هفتۀ خوبی بود. همه قدردان پدر و مادر بودند که این برنامه ریزی را انجام دادند. بعد از ظهر بود که پدر گفت، فکر کنم شنبه یا یکشنبه باید جلسه مهمی داشته باشیم. با پدر صحبت کردم و قرار شد یک متن بنویسیم و در آن دستورالعمل های لازم را مشخص کنیم تا همه اعضای تیم به یک شکل عمل کنند. کار سختی بود. آنقدر خسته بودم که فقط می خواستم استراحت کنم.
فکر کنم حداقل پنج ساعت زمان می برد تا بتوانم برای هفت یا هشت نفر اعضای تیم، برنامه ای دقیق تنظیم کنم. جلسه در یک مجتمع جلسه در سالن اجتماعات یک مجتمع تجاری که در بلندترین نقطه شهر واقع شده برگزار می شود. در حال نوشتن برنامه بودم که خبر مرگ پدر مدیر تیم مذاکره شرکت تمام فکرهایم را به هم زد. انگار یک نفر با پتک محکم به سرم زد. حالا همزمان باید علاوه بر برگزاری جلسه مذاکره، به مراسم ختم هم برویم.
حال پس از شنیدن صدای ضبط شدۀ خود به این سؤالات پاسخ دهید:
تست خودارزیابی تلفظ صحیح | امتیاز |
|---|---|
آیا حرف ر را در کلمات چقدر و آنقدر و قدردان تلفظ کرده اید؟ | 15 امتیاز |
حرف ن در کلمات شنبه یا یکشنه را بیان کردید یا به جای آن حرف میم را تلفظ کردید؟ | 10 امتیاز |
در کلمات مجتمع و اجتماعات حرف ج به درستی تلفظ شده یا تبدیل به حرف ش یا ژ شده است؟ | 10 امتیاز |
وقتی کلمه فکر را تلفظ کردید، حرف ر به درستی شنیده می شود یا حذف شده است؟ | 20 امتیاز |
دو حرف ن و د در دو کلمه دادند و بلندترین به وضوح شنیده می شود یا حرف د حذف شده است؟ | 10 امتیاز |
به تلفظ کلمه پتک دقت کنید. حرف ک ، شفاف شنیده می شود یا به سختی قابل تشخیص است؟ | 20 امتیاز |
حرف میم در کلمه ختم قابل تشخیص است یا کاملا حذف شده است؟ | 15 امتیاز |
جمع امتیازات خود را از 100 حساب کنید. 100 امتیاز عالی، 70 امتیاز خوب، 40 امتیاز متوسط، 20 امتیاز (ضعیف) و صفر امتیاز یعنی بسیار ضعیف است.
اگر متوسط یا ضعیف هستید در ابتدا باید با تلفظ صحیح حروف فارسی و اندام های گفتاری آشنا شوید و سپس با تکرار جملات تمرینی فن بیان سعی کنید به نقطه ایده آل برسید. البته فراموش نکنید تنفس صحیح و صداسازی هم نقش اساسی در این زمینه بازی می کند.
تست های سرعتی تلفظ حروف
الف: تست سرعتی تمرین تلفظ حروف نوک زبانی
4 حرف ل، ت، ن، د را اصطلاحا حروف نوک زبانی می گویند. هر چهار حرف، با برخورد تیغه زبان به ناحیه لثه و پشت لثه تلفظ می شوند. به دلیل نزدیکی بسیار زیاد واجگاه یا محل تشکیل این حروف، تلفظ آن ها با سختی انجام می شود. همچنین به دلیل ضعف عضله زبان در قسمت نوک آن، تلفظ این حروف هنگامی که در کلمات ساکن می شوند با دشواری بسیار همراه است.
این جملات تمرینی فن بیان باید هم به صورت قدرتی (توسط شمعک) و هم به صورت سرعتی و بدون شمعک انجام شود. شمعک وسیله ای استوانه ای شکل است که بین دندان های بالا و پایین قرار میگیرد و بین آن ها فاصله ایجاد می کند. این تمرین به افزایش قدرت عضله زبان و لب ها کمک می کند. اندازه شمعک برای خانم ها 2 سانتیمتر و برای آقایان 5/2 سانتیمتر مناسب است.
تست حروف نوک زبانی | تست حروف نوک زبانی |
|---|---|
لَ تَ نَ دَ | لا تا نا دا |
لِ تِ نِ دِ | لی تی نی دی |
لُ تُ نُ دُ | لو تو نو دو |
ب- تست سرعتی جابجایی
مبنای این تمرین افزایش مهارت سرعت جابجایی بین حرف لبی، نوک زبانی و پس زبانی است. برای تست جابجایی یک حرف لبی (ب ، م)، یک حرف نوک زبانی (د) و یک حرف پس زبانی (گ) انتخاب شده است. البته شما می توانید حروف دیگری را هم انتخاب کنید.
این جملات تمرینی فن بیان کمک می کند که سخن آموزان در تلفظ کلماتی مانند پتک، کبک، شکل، متن، ختم و … که به انرژی تلفظی زیاد و سرعت و ورزیدگی عضله زبان برای جابجایی سریع نیاز دارد به مهارت برسند.
تست جابجایی | تست جابجایی |
|---|---|
بَ دَ گَ مَ دَ گَ | با دا گا ما دا گا |
بِ دِ گِ مِ دِ گِ | بی دی گی می دی گی |
بُ دُ گُ مُ دُ گُ | بو دو گو مو دو گو |
ج- تست سرعتی تمرین تلفظ حروف نوک زبانی و پس زبانی
تست حرف پس زبانی | تس حروف پس زبانی |
|---|---|
کَ دَ لَ گَ دَ لَ قَ دَ لَ خَ دَلَ | کادالا گادالا قادالا خادالا |
کِ دِ لِ گِ دِ لِ قِ دِ لِ خِ دِ لِ | کی دی لی گی دی لی قی دی لی خی دی لی |
کُ دُ لُ گُ دُ لُ قُ دُ لُ خُ دُ لُ | کودولو گودولو قودولو خودولو |
جملات تمرینی فن بیان برای تسلط بر واژگان و حروف
هر یک از حروف الفبا را جایگزین « ب»ها کنید:
(بَ وُ با بَم وَ بُما بُبُولي ِمنَ اْلبِبِلي باما)
حروف س و ز
به حرف س و ز حروف صفیری هم می گویند چون تلفظ ممتدشان صدایی شبیه صفیر یا سوت ایجاد می کند. در هنگام تلفظ آن ها، هوا(در مورد س که صامت بی آواست) یا صوت (در مورد ز که صامت آوایی است) از درون کانالی که در وسط زبان ایجاد شده است و سقف آن را پیشکام تشکیل می دهد، می گذرد. در هنگام تلفظ این دو صامت انقباضی، آرواره تقریبا بسته است. تلفظ حرف ث ، ص با س و حرف ذ ، ظ ، ض با ز در زبان فارسی یکسان است.
چگونه تلفظ حرف س و ز را اصلاح کنیم؟
تلفظ حرف س دشواری های خاص خود را دارد. حتما شنیده اید که اصطلاحا برخی سین سینی هستند به این معنا که حرف س را نمی توانند درست تلفظ کنند. برای اصلاح و درستی تلفظ حرف س و ز این نکته را مد نظر قرار دهید که به هیچ وجه نباید زبان با دندان برخورد داشته باشد. کسانی که سین سینی هستند باید با دهان بسته حرف س را تلفظ کنند و عامدانه از برخورد زبان با دندان ها و یا از قرارگیری زبان در بین دندان های بالا و پایین جلوگیری کنند.
جملات تمرینی فن بیان برای تلفظ حرف س و ز
الف- رشته ی تسبیح اگر بگسست معذورم بدار
دستم اندر ساعد ساقی سیمین ساق بود (حافظ)
ب- نقش مستوری و مستی نه به دست من و توست
آن چه سلطان ازل گفت بکن آن کردم (حافظ)
ج- نگاه کن که غم درون دیده ام
چگونه قطره قطره آب می شود
چگونه سایه ی سیاه سرکشم
اسیر دست آفتاب می شود (فروغ)
د- خیزید و خز آرید كه هنگام خزان است
باد خنك از جانب خوارزم وزان است
ه- زندگی ضرب زمین در ضربان دل ماست
زندگی هندسۀ سادۀ یکسان نفس هاست (سهراب)
و- سلامت را نمي خواهند پاسخ گفت
سرها در گريبان است
كسي سر بر نيارد كرد پاسخ گفتن و ديدار ياران را
نگه جز پيش پا را ديد ، نتواند
كه ره تاريك و لغزان است
وگر دست محبت سوي كس يازي
به اكراه آورد دست از بغل بيرون
كه سرما سخت سوزان است (مهدی اخوان ثالث)
کسانی که مشکل اختلال تلفظ حرف س و ز را دارند می توانند با خواندن جملات تمرینی فن بیان بالا و یا دکلمه متن زیر، مشکل لیسپ خود را حل کنند. زبان را کمی عقب نگه دارید و مراقب باشید که نوک زبان به دندان برخورد نکند و یا بین دندان های بالا و پایین برخورد نکند.
استان سیستان و بلوچستان از زیباترین زیست بوم های ایران با مردمانی ستایش انگیز، سربزرگ و سربلند است. از عظمت و بزرگی آن همین بس که یعقوب لیث صفار، احیا کننده زبان فارسی و رستم زابلی، اسطوره بزرگ شاهنامه فردوسی در این سرزمین زندگی کرده اند. هر چند سیستان مورد بی مهری و سیاست بازی سیاستمداران و سرمایه گذاران قرار گرفته، ولی ایران همواره قدردان و سپاسگزار سیستان و بلوچستان است.
حرف ش
الف- شب است و شاهد و شمع و شراب و شیرینی
غنیمت است چنین شب که دوستان بینی(سعدی)
ب- جملات تمرینی فن بیان زیر را برای تلفظ حرف ش بخوانید:
من شاهد شرم آورترین شکست زندگی ام بودم. نه این که شرمنده دیگران که از اشتباهات خودم شرمسار بودم. رفتارم نسبت به شوهرم شرم آور بود. با بداخلاقی هایی که کردم شهد و شیرینی زندگی رو نابود کردم. دیگر خبری از عشق رمانتیک و شراب و شمع و گل و شیرینی نبود. کسی که هر شب برایم شعرهای عاشقانه می خواند حتی یک کلمه حرف هم نمی زد.
حروف ل ، ر ، ن
الف- در لُرِستان نُه لُرَند و هر لُري نُه نَرِّه لُر
نَره لُر چِه نَرِّه لُر هر نَرِّه لُر چِل نَرِّه لُر
ب- برای تلفظ حروف ل و ر ، جملات تمرینی فن بیان زیر را انجام دهید:
می خواستم خودرو بخرم یکی از رفقا پیشنهاد خرید رنو را داد. تو نمایشگاه، پسر رنگ پریده یی بود که دستمالی به سرش بسته بود و لنگ رنگی هم تو دستش بود. سنگ لعل رنگارنگ انگشترش هم جلب توجه می کرد. صحبت کرد فهمیدم لر لرستان است. کمی هم لب شکری بود و با زبان شیرینش گفت: روله اینجا همه کارها روال و رله است. خانمی هم پشت دخل نشسته بود. ریمل قرمز تندی زده بود. شبیه رَمّالِ رِنْدِ لاشخوری بود که منتظر خوردن شکار است. گفت به ریال پرداخت می کنی یا یورو و دلار؟ گفتم من تا حالا حتی یک یه یورویی هم ندیدم. معلومه که به ریال پرداخت می کنم.
حرف ج و چ ، خ
الف) جان بی جمال جانان میل جهان ندارد
هرکس که این ندارد حقا که آن ندارد
ب) چنین است رسم سرای سپنج
بخواهد که مانی بدو در به رنج
ج) سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند
همدم گل نمی‌شود یاد سمن نمی‌کند
د) خیال خال تو با خود به خواب خواهم برد
که تا زخال تو خاکم شود عبیر آمیز
ه) بر او راست خم كرد و چپ كرد راست
خروش از خم چرخ چاچی بخواست (فردوسی)
و) لبخند تو خلاصه ی خوبیهاست
لختی بخند، خنده ی گل زیباست (قیصر امین پور)
ز) سخن آموزان عزیز برای تمرین بیشتر جملات تمرینی فن بیان زیر که ترکیبی از سه حرف ج،چ،خ در آن استفاده شده است را انجام دهید.
از جنگ برگشته بودم. روی همان تختی دراز کشیده بودم که سال ها پیش روی همان تخت با فریاد جگرخراش و جان خراشی از خواب پریدم. جنجال و هیاهوی بسیار بود. مادر بزرگ داشت چرخ خیاطی رو جمع می کرد. گردبندِ چشم زخمی که به گردن داشت رو فوت می کرد و دعا می خواند. دوچرخه رو سوار شدم و رفتم بیرون. شرایط سخت و گیج کننده ای بود. سرِ پیچِ کوچه، لاستیک، سُر خورد و زمین خوردم. جمجمه سرم سخت به دیوار خورد. کمی گیج شدم. با اینکه آدم جون سختی بودم ولی می خواستم از درد گریه کنم. صدای چرخبال توجهم رو جلب کرد. هیچ وقت تو روستای ما چرخبال نیومده بود. تصویر چرخبال، سربازان و تفنگ اولین تجربه من از جنگ بود.
تلفظ حرف ک ، گ:
بسیاری از سخن آموزان به دلیل داشتن لهجه کردی، لری، گیلکی و … در تلفظ این دو حرف مشکل دارند. جملات تمرینی فن بیان مرتبط با این دو حرف می تواند در تلفظ صحیح این حروف کمک شایانی به شما بکند.
گذشته ها گذشته است. ولی انگار به این راحتی هم گذشته از یاد نمی رود. صدای کبوترهای روی بام، گنجشک ها و چکاوک ها همیشه برایم خوشایند بود. یادش بخیر بازی با کفش دوزک هایِ پسر بزا دختر بزا، چه زود گذشت. کمی با بچه ها هفت سنگ بازی می کردیم و کوچه گردی می کردیم. داشتند کوچه ها رو آسفالت می کردند و صدای پتک و کلنگ آدم را کر می کرد. ظهر با کوفتگی و کلافگی می رسیدیم خونه.
مادربزرگ که هنوز صداش تو گوشم است. می گفت کله کدو آنقدر خنگ بازی در نیار. وقتی می گم بیا سریع خودت را برسان. با اینکه کشاورزی و دامداری داشتیم ولی مثل کوزه گر که همیشه از کوزه شکسته آب می خوره، یه چیزی کم بود: نان، نمک، سبزی بوی آبگوشت تو آشپزخانه مستت می کرد. مادر غذا را کشیده بود و با گوشت کوب، داشت گوشت کوبیده درست می کرد.
صدای کم رمقِ پدربزرگ که نصیحتم می کرد که بابا جان همیشه کم گوی و گزیده گو چون در. و در ادامه شعر نیما را زمزمه می کرد که خشک آمد کشتگاه من / در جوار کشت همسایه/ گر چه می گویند می گریند روی ساحل نزدیک / سوگواران در میان سوگواران / قاصد روزان ابری داروگ! / کی می رسد باران.
تلفظ حرف گ ، ق
عزیزان ترک زبان که در تلفظ دقیق این دو حرف مشکل دارند می توانند با انجام جملات تمرینی فن بیان زیر مهارت های لازم را برای رسیدن به زبان معیار یا لهجه غالب کسب کنند.
الف) قصور عقل کجا و قیاس قامت عشق
تو هر قبا که بدوزی به قد ادراک است
ب) نزدیک میدان انقلاب، قصابی بزرگی بود که از دوستان صمیمی پدرم بود. من ازش خیلی می ترسیدم. آدم قلچماق و قلدری بود. تو مغازه یک قفسِ قناری داشت. شاگردِ بدقلقی هم داشت که دائما در حال گردگیری مغازه بود. پدرم همیشه شقه گردن گوسفند سفارش می داد. قصاب در حالی که از قوطی سیگارش، یه سیگار برمی داشت و روشن می کرد، با چاقو و ساطور به جون گوشت می افتاد.
وقتی گربه وارد مغازه می شد قصاب شاگردش رو صدا می کرد و می گفت گور به گور شده کجایی که گربه اومده ممکنه قناری سکته کنه. همیشه از خودم می پرسیدم چرا ما بعضی حیوانات را می کشیم و می خوریم و از بعضی دیگه مراقبت می کنیم که مبادا کسی اون ها رو بخوره. تو که دلت نمیاد حتی یک گنجشک یا قناری آسیب ببینه، چطوری قصاب شدی. انگار از سرنوشتی که داریم گریز و گزیری نیست. یاد شاملو افتادم که می گفت
سلاخی
می‌گريست
به قناری کوچکی
دل باخته بود.
تلفظ حروف ل ، ت ، ن ، د
الف- درد دندان دارم و دردم نمی داند کسی
داور دادار داند درد دندان مرا
ب- در زلف تو بند بود داد دل ما
در بند كمند بود داد دل ما
اي داد به داد دل ما كس نرسيد
از بس كه بلند بود داد دل ما « قيصر امين پور»
0 دیدگاه‌ها