هنر پرسشگری در مناظره
چگونه سوال بپرسیم؟ سوال پرسیدن یکی از تاثیرگذارترین مهارت های مناظره است. شما با پاسخ از خود دفاع می کنید در حالیکه با پرسش می توانید به حریف حمله کنید. سؤال پرسیدن فقط راهی برای فهمیدن نیست؛ سلاحی است برای اندیشیدن. کسی که خوب سؤال می‌پرسد، ذهن حریف را به حرکت در می‌آورد، فرضیات پنهان را آشکار می‌کند و مسیر بحث را در دست می‌گیرد.
چرا باید مهارت سوال کردن را بیاموزیم؟
- تفکر بر اساس پرسش برانگیخته می شود نه پاسخ
- پرسش ها مشکلات و مسائل را نشان می دهند و پاسخ ها توقف تفکر هستند
- پرسش مسئله ایجاد می کند و انسان بی پرسش ایراد می گیرد و غر می زند
- پاسخ ها منزل گاهی موقت برای استراحت هستند و مقصد نهایی نیستند
- ذهن مناظراتی سوالات تفکربرانگیز و چالشی می پرسد و ذهن غیرجدلی، سوالات مرده می پرسد
- نتیجه پرسش عمیق، مواجهه عمیق با جهان است و نتیجه پرسش سطحی درک سطحی از جهان
انواع سوال
تک نظام
بی نظام
سوال محل مناقشه یا سوال نظام های متعارض
انواع سؤال در مناظره
در مناظره، همه‌ی سؤال‌ها ارزش یکسان ندارند. سه نوع سؤال اصلی وجود دارد که هرکدام کاربرد و نتیجه‌ی خاص خود را دارند.
| نوع سؤال | ویژگی پاسخ | نتیجه و کاربرد |
|---|---|---|
| سؤال‌های تک‌نظام | پاسخ درست یا غلط دارد | افزایش دانش در یک نظام فکری مشخص |
| سؤال‌های بی‌نظام | پاسخ سلیقه‌ای و شخصی دارد | بیان علایق؛ قابل ارزیابی نیست |
| سؤال‌های محل مناقشه (نظام‌های متعارض) | پاسخ «بهتر» یا «بدتر» دارد | بررسی و داوری میان دیدگاه‌های مختلف |
در مناظره، ما بیشتر با نوع سوم سر و کار داریم؛ جایی که پاسخ مطلقی وجود ندارد و ارزشِ استدلال، در عمق پرسش‌ها آشکار می‌شود.
مطلب تاریخی
گفتتگوی سقراط و آگاتون
آگاتون: عشق، زیباترین و خیرخواه‌ترین چیز در جهان است.
سقراط: بله، می‌پذیرم که تو چنین می‌گویی. اما اجازه بده بپرسم: آیا عشق خود موجودی است، یا حالت و کیفیتی است که بر چیزی دیگر وارد می‌شود؟
آگاتون: به نظر من، حالت و کیفیت است که بر انسان‌ها و خدایان وارد می‌شود.
سقراط: خوب، پس اگر عشق حالتی است، آیا کسی که عاشق می‌شود، خود زیباست یا آنچه عاشقش می‌شود؟
آگاتون: آنچه عاشق می‌شود زیباست، نه خود عاشق.
سقراط: پس عشق یعنی خواستن و میل داشتن به زیبایی که در دیگری است؟ و نه فقط لذت بردن از خود زیبایی؟
آگاتون: دقیقاً، سقراط. اکنون می‌فهمم منظور تو چیست.
هدف از سوال در مناظره
تحریک وتهییج حریف به ابراز نتیجه گیری یا گزاره ای در مناظره چنان که پس از آن بتوان صدق یا کذب گزاره را بررسی کرد. در مناظره، هدف از پرسشگری صرفاً فهمیدن نیست.
شما سؤال می‌پرسید تا حریف را وادار کنید استدلالش را آشکار کند — تا بتوانید آن را نقد کنید، نه نابود.
سؤال خوب، ذهن را به تفکر وادار می‌کند، نه به دفاع کورکورانه.
مؤلفه‌های تفکر؛ از کجا سؤال کنیم؟
وقتی مخاطب نظر یا استدلالی مطرح می‌کند، می‌توانید از مولفه‌های زیر الهام بگیرید و پرسش بسازید:
| مؤلفه | نمونه سؤال |
|---|---|
| هدف | در نهایت به چه چیزی می‌خواهید برسید؟ آیا هدف دیگری هم ممکن است؟ |
| فرضیات | چرا فرض می‌کنید این پیش‌فرض درست است؟ اگر برعکسش را فرض کنیم چه می‌شود؟ |
| اطلاعات | این حرف را بر چه شواهدی می‌زنید؟ چطور می‌توان صحت آن را بررسی کرد؟ |
| دیدگاه | اگر از دیدگاه مخالف نگاه کنیم، نتیجه عوض می‌شود؟ چرا؟ |
| نتایج و پیامدها | اگر این نظر را بپذیریم، چه پیامدهایی دارد؟ |
| پرسش‌های ثانویه | آیا این پرسش را می‌توان ساده‌تر یا دقیق‌تر مطرح کرد؟ |
| استنتاج | چطور به این نتیجه رسیدید؟ آیا تنها نتیجه‌ی ممکن است؟ |
| مفهوم | مفهوم کلیدی که استفاده می‌کنید دقیقاً چیست؟ چطور آن را تعریف می‌کنید؟ |
ارزیابی استدلال با پرسش
پرسیدنِ درست یعنی اندیشیدنِ درست.
می‌توانید از این نه معیار برای سنجش کیفیت استدلال حریف یا خودتان استفاده کنید — و برای هرکدام سؤال بسازید:
وضوح: می‌شود کمی روشن‌تر توضیح دهید؟
دقت: جزئیات بیشتری دارید؟
ارتباط: این نکته چه ربطی به بحث اصلی دارد؟
عمق: پیچیدگی‌های پنهان این موضوع چیست؟
وسعت: آیا لازم است از دیدگاه دیگری هم نگاه کنیم؟
منطق: آیا مقدمات با نتیجه هماهنگ‌اند؟
اهمیت: مسئله‌ی اصلی همین است یا فرعی‌تر؟
انصاف: آیا این دیدگاه همه‌ی طرف‌ها را در نظر گرفته؟
نتیجه‌گیری: آیا این بهترین نتیجه‌ی ممکن است؟
هر بار که در مناظره شرکت می‌کنید، کافی است سه مورد از این معیارها را انتخاب و تمرین کنید. همین تمرین کوچک، قدرت ذهن انتقادی شما را چند برابر می‌کند.
0 دیدگاه‌ها