سخنوری چیست و اصول سخنرانی کدام است؟ سخنرانی عالی ترین نوع ارتباط کلامی انسانی است که مبتنی بر اقناع و متقاعدسازی مخاطب است. زمانی که نه به مخاطب دستور می دهید و نه خواهش می کنید بلکه می خواهید کاری کنید که او متقاعد شود و با رضایت قلبی خودش آن کار را انجام دهد شما به سخنوری نیاز دارید.
آنچه می خوانید
تعریف سخنرانی
الف) سخنرانی هنر گفتار موثر و متقاعدکننده است. هر کلام و سخنی که به منظور اقناع و متقاعدسازی مخاطب بیان شود را سخنوری می گویند. هدف سخنور یا سخنران، ترغیب، تشویق و تهییج مخاطب برای انجام آنچه مورد نظرش است می باشد. برای رسیدن به این هدف سخنران از ابزار و وسایل اقناع استفاده می کند.
ب) ارسطو سخنوری را اقناع با ابزار جدل می داند. استدلالی که مقدمات آن واقعی است را برهان و استدلالی که مقدمات آن از مشهورات و مسلمات تشکیل شده است را جدلی می نامند. در نتیجه ارسطو سخنوری را اقناع مخاطب می داند از طریق مشهورات و مسلمات. به عبارت دیگر اگر موضوعی صد در صد علمی و منطقی و یقینی باشد دیگر مدیوم سخنوری کاربردی ندارد.
سخنوری، تفکر خردمندانه، بیان هنرمندانه
مشکلات عمومی سخنوران
بسیاری از کسانی که آموزش حرفه ای سخنوری را ندیده اند و در کارگاه های سخنوری و فن بیان تمرین های لازم را انجام نداده اند هنگام ارائه از مشکلات عمومی سخنوران رنج می برند که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) فن بیان ضعیف (تپق زدن، لرزش صدا، کمبود دایره واژگان، لحن نامناسب، تلفظ نادرست)
ب) استرس زیاد هنگام شروع سخنرانی و یا در طول سخنرانی (نفس نفس زدن، افزایش ضربان قلب، عرق کردن)
ج) نداشتن خط ذهنی منظم و گم کردن نظم و ترتیب مطالب سخنوری (پریشان گویی)
د) عدم شناخت مخاطب (اثبات کردن حرف به جای اقناع کردن مخاطب)
باورهای اشتباه در سخنرانی
باورهای اشتباه سخنرانی در کیفیت و همچنین برداشت ذهنی مخاطب نسبت به شخصیت سخنور بسیار تاثیرگذار است. از جمله این باورهای اشتباه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) سخنرانی از روی متن
ب) سخنوری با پاورپوینت و سایر ابزارهای کمک آموزشی
ج) راه رفتن هنگام سخنرانی
د) ارائه مطالب و محتوای زیاد در زمان کم
ه) عدم شناخت تفاوت بین تدریس و سخنوری
و) تعداد مخاطب و زمان سخنرانی
4 روش اصلی ارائه سخنرانی
روش های ارائه سخنرانی شامل سخنرانی از روی متن، سخنرانی از حفظ، بداهه گویی و سخنرانی از روی یادداشت است. هر کدام از این روش ها ویژگی ها و چالش هایی دارد که آگاهی نسبت به آن می تواند سخنور را در انتخاب روش بهتر و موثرتر کمک کند.
تفاوت سخنرانی و مناظره
مناظره به شما می آموزد که چگونه با دیگران محترمانه مخالفت کنید و نظرشان را رد کنید و یا اعتبار نظرشان را تقلیل دهید. بعد از اینکه نظر کسی را رد کردید باید او را قانع کنید و این یعنی سخنوری و در نهایت باید فن بیان بلد باشید تا این دو کار را هنرمندانه و با دخالت عناصر زیبایی شناسی انجام دهید. تفاوت مناظره و سخنرانی به شرح زیر است:
الف) از منظر هدف
درست است که هم در مناظره و هم در سخنوری هدف پیروز شدن بر حریف است اما در سخنوری، شما باید به قلب مخاطب هم نفوذ کنید و به نحوی سخنتان را بیان کنید که او از عمق جان آن را بپذیرد و قانع شود ولی در مناظره در وهله اول نیاز به رد نظر طرف مقابل است نه اقناع او
ب) از منظر موضوع
هم مناظره و هم سخنوری از گستره موضوعی برخوردارند ولی جایی که در مورد مطلب 100% علمی و منطقی و یقینی صحبت می شود مدیوم سخنوری کاربرد ندارد.
ج) از منظر اصول
در سخنوری هم از مشهورات حقیقی و هم از مشهورات غیرحقیقی (مشهورات مسائلی است که بین مردم مشهور است که یا حقیقی است مثل عدل خوب است و یا غیر حقیقی است یعنی با تامل در آن نقصش آشکار می شود مثل خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو) می توان استفاده کرد ولی در مناظره استفاده از مشهورات غیرحقیقی باعث حمله مخاطب و باخت می شود.
سخنرانی و فن بیان
بسیاری فن بیان و سخنرانی را معادل هم می دانند و به صورت مترادف به کار می برند. فن بیان، فن چگونه گفتن است و سخنوری فن چه گفتن است. فن بیان یک از مهارت های مورد نیاز برای سخنوری است که به مقوله زیبا سخن گفتن می پردازد. کیفیت صدا، تنفس صحیح، تلفظ درست، دایره واژگان، موسیقی کلام و لحن از جمله موضوعاتی است که در فن بیان به آن پرداخته می شود. زیبایی قدرت اقناع دارد و از این جهت سخنوری که از فن بیان قدرتمندی هم برخوردار باشد می تواند موثرتر و متقاعدکننده تر صحبت کند.
اصول سخنرانی
سخنرانی از سه قسمت ماهیت، موضوع و ساختار تشکیل شده است.
الف) ماهیت:
ماهیت چرایی سخن است و به این سوال پاسخ می دهد که منِ سخنران چه منفعتی (مادی یا معنوی) نسبت به حرفی که می خواهم بزنم دارم؟ هدف، درک شرایط زمانی و مکانی، دیدگاه و عمق نگاه سخنور در این قسمت بررسی می شود. نتیجه آن ساخت محتوای اصلی سخنرانی است.
ب) موضوع:
سه قسمت اصلی که در موضوع سخنرانی اهمیت دارد شناخت مخاطب، مفاهیم و مطالب است:
1- شناخت مخاطب
سخنوری یعنی با زبان مخاطب حرف زدن. کسانی که خوب حرف می زنند صرفا می توانند حرف خودشان را بزنند ولی سخنوری به این معناست که من حرف خودم را با زبان مخاطب بیان کنم. این که شما بیاموزید که چگونه با زبان مخاطب حرف بزنید سخت ترین و دشوارترین قسمت آموزش سخنوری است.
همانطور که یک متخصص کامپیوتر باید با سخت افزارها، نرم افزارها، شبکه و برنامه نویسی آشنا باشد و فهم عمیق و دقیقی نسبت به آن داشته باشد، سخنوران هم باید نسبت به مقوله انسان شناسی اهتمام تمام داشته باشند. واقعیت این است که من برای آدم ها سخنرانی می کنم که بتوانم آن ها را تحت تاثیر قرار دهم و در مسیری که مورد نظرم است هدایت کنم، پس باید سعی کنم فهم دقیقی نسبت به مبانی و اصول روانشناسی، جامعه شناسی، تاریخ زیستی و تفکری، هنر و زیبایی شناسی، تعلیم و تربیت، سیاست، مدیریت و اخلاق انسانی داشته باشم.
2- خرد کردن موضوع به مفاهیم کوچک
در مرحله بعد باید بتوانم موضوعات سخنوری را به مفاهیم کوچکتری تقسیم که برای مخاطب قابل درک باشد.
3- پیدا کردن مطلب
در این مرحله باید برای مفاهیم، مطالبی پیدا کنم که محتوا را برای مخاطب ملموس و قابل درک کند. مطلب شامل توضیح، تبیین، مثال، عدد، آمار، شعر، قصه، حکایت، ضرب المثل، خاطره، داستان، استدلال، توجیه و … می باشد. البته تمام مطالب باید در خدمت محتوا باشد.
ج) فرم ارائه سخنرانی
بعد از آماده سازی مطالب، نوبت به چیدمان و تدوین مطالب می رسد. فرم سخنرانی شامل آغاز، پایان، ساختارهای نطق، قالب های سخنرانی و شخصیت حرفه ای سخنوری است.
شروع سخنرانی ، پایان سخنرانی و ساختار نطق که مربوط به چیدمان مطالب و نظم ذهنی سخنور است در این قسمت مورد بحث قرار می گیرد.
1- شروع سخنرانی:
شروع سخنرانی که در واقع شروع ارتباط سخنور با مخاطب است از اهمیت بسیاری برخوردار است. متخصصان علوم اعصاب و علوم شناختی اعتقاد دارند مطلبی که در شروع و پایان گفته می شود بیشتر به یاد مخاطب می ماند و از این نظر اهمیت و شروع سخنرانی و پایان سخنرانی صدچندان می شود.
شروع سخنرانی باید به صورت یک افتتاحیه با شکوه به نظر برسد و اگر سخنور در شروع، عالی باشد نیمی از راه سخنوری را طی کرده است. تکنیک های زیادی برای شروع سخنرانی وجود دارد که استفاده از شعر، تعریف کردن از مخاطب، تجربه، خاطره، قصه، تعلیق و … از جمله این موارد است.
2- پایان سخنرانی
اگر سخنرانی پایان بندی مناسبی داشته باشد می تواند باعث برند شدن سخنور در ذهن مخاطب شود. نکته مهم در پایان این است که استفاده از مطالبی که بار منفی دارد و حال مخاطب را بد می کند مجاز نیست. تکنیک های پایان سخنرانی که در اغلب موارد با تکنیک های شروع سخنرانی مشترک هستند و البته روش های اختصاصی مانند جمع بندی هم وجود دارد که مخصوص پایان است. هر قدر پایان مثبت تر و انگیزشی تر باشد تاثیر بهتری روی مخاطب می گذارد.
3- متن سخنرانی و تهیه نطق
بر خلاف تصور، شما نمی توانید تمام متن سخنرانی خود را بنویسید و عینا آن را بیان کنید مگر آن که سخنرانی بسیار کوتاه باشد که البته آن هم توصیه نمی شود. حفظ کردن متن سخنرانی بسیار خطرناک است و ممکن است هنگام سخنرانی به دلیل وجود اضطراب و استرس زیاد، سخنور دچار فراموشی و شود و نظم ذهنی اش از بین برود و شخصیت سخنوری خود را از دست بدهد.
بهترین راه تهیه نطق سخنرانی است. در این روش بعد از مشخص شدن ساختار سخنرانی، مطالب مهم و مواردی که ممکن است فراموش شود مثل اعداد و آمار را به صورت تیتروار یادداشت می کنیم و از آن برای حفظ نظم ذهنی استفاده می کنیم.
4- قالب سخنرانی
قالب در سخنرانی مانند ژانر در سینما است. قالب سخنرانی باعث همسو شدن مخاطب و سخنور می شود و از تقابل بین این دو جلوگیری می کند. همانطور که ژانر های کمدی، درام، وسترن، ترسناک و … باعث می شود که مخاطب در انتخاب فیلم آزادی عمل بیشتری داشته باشد و کارگردان هم می داند که برای ساخت فیلم کمدی یا ترسناک چه المان هایی را باید رعایت کند تا رضایت مخاطب را به دست آورد، در سخنوری هم آگاهی انتخاب قالب مرتبط با موقعیت و وضعیت ارتباط می تواند کمک شایانی به اقناع مخاطب کند.
در شعر هم قالب های متفاوتی وجود دارد. به عنوان مثال شاعری که می خواهد شعر عاشقانه بسراید، از قالب غزل استفاده می کند و یا اگر بخواهد قصه بگوید باید از قالب مثنوی استفاده کند. قالب های 12 گانه سخنوری شامل قالب های انگیزشی، هدایتی، نصیحتی، وصیتی، ساماندهی، گزارشی، فرمایشی، هدایتی، معرفتی، دانشوری، تجاری و تبلیغاتی است.
5- شخصیت سخنوری
در موارد بسیاری این که چه کسی حرفی را می زند مهمتر از حرفی است که بیان می شود. شخصیت سخنوری مربوط به اصول ارتباطی سخنور، اخلاق، فرهنگ، تخصص، زبان بدن، زیبایی صدا و کلام، هوش و خلاقیت سخنور است.
تکنیک های متعددی در این زمینه وجود دارد که می تواند به شما کمک کند تا بتوانید در ارتباطات خود صاحب شخصیت شوید. نکته مهم آنجاست که هر کاری که در سخنوری و ارائه مطالب چه در فرم چه در محتوا که باعث آسیب به شخصیت سخنور شود ممنوع است.
6- اقناع چیست و روش های متقاعد سازی کدام است؟
سخنی اقناعی است که قطعی و یقینی نباشد. اساسا جایی که موضوعی مطلق، قطعی و یقینی باشد مانند ریاضیات، سخنوری در آنجا کاربردی ندارد. هدف از اثبات یک چیز، ایجاد باور قطعی و یقینی و هدف از اقناع، ایجاد باور قلبی و احتمالی است. سخنور با استفاده از ابزار اقناعی به دنبال این است که مخاطبش قبول سخنش را به رد آن ترجیج دهد.
یکی از ویژگی های اقناع خاصیت روانشناختی آزادی است چرا که مخاطب احساس می کند موافق میل خود رهنمودها و راهبری سخنران را پذیرفته است. در نهایت اقناع سبب تغییر در رفتار، ادراک و قضاوت مخاطب می شود. بنابراین هر سخنی که باعث شکل دادن، تقویت و یا تغییر پاسخ های شناختی، عاطفی و رفتاری مخاطب شود سخنی اقناعی است و سخنور کسی است که با کلام و سخن خود مخاطب را ترغیب و تشویق و تهییج به تغییر رفتار، باور، نگرش، ارزش و دیدگاه مطابق با خواست خود می کند.
اتوس، پاتوس، لوگوس و کایروس چهار روش متقاعد سازی است. اتوس مربوط به جایگاه و تخصص سخنور است، پاتوس مربوط به قدرت فن بیان برای تحریک، ترغیب و تشویق مخاطب است، لوگوس به معنای استفاده از استدلال و برهان برای اقناع مخاطب است و کایروس مربوط به زمان مناسبی است که از تکنیک های متقاعدسازی استفاده می شود.
روش سخنوری چیست؟
روش مثالی که بر پایه استقرا بنا می شود مهمترین روش سخنوری است. سخنور بعد تحلیل موضوع و ساخت محتوای سخنرانی، آن را به مفاهیم کوچکتر تبدیل کرده و برای آن مطلب پیدا می کند. سپس مطالب را ترتیب و نظم مشخص بیان می کند. هر قدر در مطالب از مثال های بیشتر استفاده شود سخنرانی جذاب تر به نظر می رسد.
کلاس سخنوری برای چه کسانی مفید است؟
هر انسانی که در تمدن زندگی می کند و به نحوی زندگی شهری دارد برای زیست بهتر نیاز به مهارت سخنوری و قدرت اقناعی و متقاعدسازی مخاطبانش دارد. البته کلاس سخنوری برای مشاغلی چون وکالت، روانشناسی، مشاوره، مدیریت، نمایندگان شوراهای شهر، نمایندگان مجلس و افرادی که کار فروش می کنند بیش از دیگران ضروری است.
نویسنده: دکتر زند
0 دیدگاه‌ها